Txoria Txori*

“Eğer kanatlarını kesseydim
Benim olurdu
Gitmezdi.

Evet, ama o zaman,
Bir kuş olmazdı,

Evet, ama ben,
Kuşu seviyordum.”

Bask müziğinin babası olarak da anılan Mikel Laboa (1934-2008) 1968 yılında bir akşam, yaşamını sürdürdüğü San Sebastian’da eşiyle akşam yemeğine çıkar. O zamanlar yirmi beş yaşlarında olan Joxean Artze’nin yazdığı “Txoria Txori” şiiri gittikleri restoranın peçetelerinde basılıdır. Franco rejiminin Bask dilinin kullanılmasına yönelik yasaklarını protesto etmek için yapılan bu eylem sayesinde okuduğu şiirden çok etkilenen Laboa, çok kısa bir sürede şiiri besteleyerek Bask dilinin en ünlü şarkılarından birini ortaya çıkarır.^** İlk kez San Sebastian Astoria Tiyatrosu’ndaki konserinde söylediği şarkıya 1974 tarihli Bat-Hiru (Bir-Üç) isimli albümünde de yer verir.

Tıp ve psikiyatri okuyan ve yirmi yıl boyunca San Sebastian’da Çocuk Nöropsikiyatri Kliniği’nde çalışan Laboa, aynı zamanda müzikle de ilgilenmiş, ilgilenmekle kalmamış her birine isim değil numara verdiği tam on beş tane albüm çıkarmış. Mesela Brecht’in şiirlerini besteleyerek oluşturduğu “2” numaralı albümü Franco döneminde sansüre uğrayarak yasaklanmış. 1960’larda kurduğu “Ez Dok Amariu/On Üç Yoktur” isimli müzik grubuna ithafen “13” numaralı albüm çıkarmamış. Son albümü 2005’te çıkardığı “17”. Ölümünden iki yıl önce, 11 Temmuz 2006’da San Sebastian’da, Bob Dylan’ın “Barış İçin” konserinde son kez sahneye çıkmış Laboa.

Zaman içinde “Hegoak/Kanatlar” ismiyle de anılan bu eski ve güzel ezgiyi, sevgiyi, saygıyı, özgürlüğü sözlerinin anlamını bilmesek de -ki artık biliyoruz- bize anlatabilen bu şarkıyı San Sebastian’da kocaman bir dinleyiciler korosu eşliğinde Joan Baez de söylemiş.

Kelimeler ve notalar; özgürlük kuşunun kanatları…

Gaston Ricquet

19/10/2020, İstanbul

* “Kuş kuştur” (Bask dilinde)

** “Txoria txori”, Unrezt.be, 8.12.2017, web:19.10.2020