Doğada İlk Yardım

Merhaba sevgili okurlar.

Kamp yapmanın veya açık havada zaman geçiriyor olmanın bir cazibesi de, şehirden uzakta, sessiz ve sakin bir zaman dilimi geçirmenizi sağlamasıdır.

Bu durum aynı zamanda acil müdahale ekiplerine ve sağlık kuruluşlarının acil kliniklerine uzak olduğunuz anlamına geldiğinden, doğada ilk yardım konusunda bilgili olmanız çok daha fazla önem kazanır.

Aslında açık havada meydana gelen kazaların büyük çoğunluğu önemsiz ve kolayca tedavi edilebilir niteliktedir. Doğada yardım sağlarken, amacınız çoğu zaman bir rahatsızlığın kötüleşmesini önleyerek açık hava etkinliğinize devam edebilmenizi sağlamaktır. Bununla birlikte her türlü duruma hazırlıklı olmakta da ebette ki büyük fayda vardır.

Eğer imkânınız varsa bir ilk yardım kursuna katılmanız, ilk yardım anında neler yapılacağını bilmeniz, sizi doğada 2-0 öne geçirecek olan bilgiler eşliğinde hareket etmeniz anlamına gelir.

Benim kursa gitmeye vaktim yok diyorsanız, tıbbi sorunların tamamını kapsayan bir referans kitabı edinmek ve bu bilgileri hafızanızda tutmak da emin olun size çok fayda sağlayacaktır.

Şehirde bile olsanız ilk yardım çok önemli ve hayati bir konudur ve bu konu asla hafife alınmamalıdır. Bu yüzden uzun bir yazı ile karşınızdayım ve umuyorum sıkılmadan sonuna kadar okursunuz.

Şimdi hazırsanız başlayalım ve acil bir durum karşısında yapmanız gerekenleri kısaca bir özetleyelim.

Doğada ilk yardım adına bilmeniz gereken ilk şey, bir hastayı nasıl değerlendireceğinizdir. Bu da aşağıda sıralanan adımları içerir:

1. Olayın boyutlarını değerlendirin.
2. Hayati tehditleri belirleyin.
3. Odaklanarak muayene edin.
4. Baştan ayağa kontrol edin ve hasta geçmişini öğrenin.
5. Kendinize, tahliye kararını da içeren bir çözüm planı hazırlayın.
6. Hastaya hem tıbbi hem de duygusal destek sağlayın.
7. Hastanın nasıl olduğunu izleyin.

Diyelim ki yürüyüşe çıktınız ve patikalardan birinde kanaması olup bilincini kaybetmiş birine rastladınız. İlk tepkiniz yardım etmek için yanına koşmak olabilir. Ancak, yardım etmeye başlamadan önce durumu enine boyuna değerlendirip olayı iyice kavradığınızdan emin olmalısınız.

Bu nedenle, başka bir şey yapmadan önce şu adımları izlemenizde yarar var:

Olayın boyutlarını değerlendirin

Bölgenin güvenli olup olmadığını belirleyin

Hem hasta hem de ilk yardımı yapacak kişi için başka bir tehlikenin olmadığından emin olun. Örneğin, bu yaralanmaya bir taş veya kaya düşmesi neden olduysa, kazazedeyi taş düşme tehlikesinin olduğu yerden uzaklaştırmanız gerekebilir.

Yaralanma mekanizmasını belirleyin

Kazaya veya yaralanmaya neyin sebep olmuş olabileceğini belirlemek için dikkatlice etrafınıza bakın. Bu, size mevcut olabilecek yaralanma türlerine dair ipuçları sağlar.

Durumun ciddiyeti hakkında genel bir izlenim edinmeye çalışın

Kazazede yaralıysa, ne kadar yaralı? Kazazede hastaysa, ne kadar hasta?

Hasta sayısını belirleyin

En belirgin şekilde yaralanan kişinin değerlendirme ve bakıma ihtiyaç duyan tek kişi olduğunu düşünmeyin.

Kendinizi koruyun

Tedbirli bir bakım uygulamasının birinci kuralı, sorunun tüm insanlara bulaşıcı olabileceğini varsaymaktır. Bu yüzden eldiven ve maske takın ve hastayla temastan önce ve sonra ellerinizi mutlaka yıkayın.

(İşin uzmanları buna “Vücut Madde İzolasyonu” adını veriyor.)

Hayati tehditleri belirleyin

Hastayı değerlendirin

Kazazedenin tedavisine başlamak için ortamın güvenli olduğuna karar verdikten sonra bir sonraki adımınız hastanın yaşamını tehdit eden olası acil durumları tespit etmek olmalıdır. Ön yaşamsal tehdit muayenesine başlamadan önce şu iki adımı sakın atlamayın:

Tedavi için öncelikle kişinin onayını alın

Kişiye yardım edip edemeyeceğinizi sorun. Cevap “evet” ise, kişinin adını, semptomlarını ve olayın ne olduğunu sorun.

Tepki vermesini sağlayın

Kişi eğer uyuyor gibi görünüyorsa uyandırmaya çalışın. Yüksek sesle bağırma veya vurma/sarsmaya rağmen uyanmıyorsa, onayı alınmış sayılır.

(Omurga yaralanması olasılığından şüpheleniyorsanız, ellerinizi dikkatlice kazazedenin başının iki yanına koyun ve kişiyi hareketsiz tutmaya çalışın.)

Odaklanarak muayene edin

Herhangi bir yaşam tehdidi olup olmadığına bakın

1. Solunum yolu kontrolü: Ağzının içine bakın ve solunum yolunda tıkanıklık olup olmadığını kontrol edin.

2. Solunum kontrolü: Göğüs kafesine dikkatlice bakın; solunum belirtilerini dinleyin ve hissedin.

3. Dolaşım kontrolü: Nabzı ve kanamaya neden olan büyük yaraları kontrol edin.

4. Nasıl yaralandığına dair bir kanıya varın: Omurga yaralanması ihtimalini göz ardı edemiyorsanız, kazazedeyi korumaya devam edin.

5. Yaralanmaları açığa çıkarın: Hastayı hareket ettirmeden, ciddi yaralanmaları örten giysileri açın, böylece bunları tam olarak değerlendirebilir ve ilk yardım sürecine başlayabilirsiniz.

Hastada önce büyük bir kanama mı yoksa solunum sorunları mı olup olmadığını kontrol etmeniz, olay yerindeki ilk kararınıza bağlıdır. Büyük bir yaradan şüpheleniyorsanız, önce yarayı kontrol edip sabitleyin.

Yani ilk önce tespit ettiğiniz ve hayati tehlike arz eden acil durumlarla ilgilenin.

Bunlar arasında hava yolu tıkanıklıklarını gidermek veya büyük bir kanamaya doğrudan basınç uygulamak yer alabilir. Hasta ilk tehlikeyi atlattıktan sonra, daha kapsamlı bir değerlendirmeye başlayabilirsiniz.

İkincil Hasta Değerlendirmesi

İlk hasta değerlendirmenizi yaptıktan sonra, tedavi planınızı oluşturmak, tahliye kararınızı planlamak ve daha sonra hastaya bakacak sağlık uzmanlarına iletmek için bilgi toplamalısınız. Ayrıca, bu aşamada hastayı daha istikrarlı ve daha korunaklı bir yere taşımayı da ihmal etmemelisiniz.

Baştan ayağa kontrol edin ve hasta geçmişini öğrenin

Baştan Ayağa Muayene Edin

Tedaviye ellerinizin temiz, sıcak ve eldivenli olduğundan emin olarak başlayın. Ardından hastaya ne yaptığınızı açıklayın: Vücudun tüm bölgelerini sistematik bir şekilde inceleyerek olası yaralanmalar veya hastalıklar hakkında ipuçları arayın. Analiziniz çeşitli tespit yöntemleri içerir:

1. Bakın: Kan ve diğer vücut sıvıları, renk değişikliği veya alışılmadık şekiller olup olmadığına bakın.

2. Dinleyin: Eklemler hareket ettirildiğinde hava yolu gürültüleri veya alışılmadık sesler olup olmadığını kontrol edin.

3. Hissedin: Yaralar, deformiteler ve beklenmedik sertlik, yumuşaklık veya hassasiyet olup olmadığını hissetmeye çalışın.

4. Koklayın: Kazazedenin vücudunda alışılmadık kokular var mı diye koklayın.

5. Sorun: Herhangi bir yeri acıyor mu, garip bir durum veya uyuşukluk hissediyor mu diye sorun.

Hayati Belirtileri Kontrol Edin

Saati kontrol edin ve tüm hayati belirtileri not alın.

(Faydalı bir ipucu: Kontrol sonuçlarınızı bir bant parçasına yazıp hastanın bacağına yapıştırabilirsiniz. Böylece yardım ekibi geldiğinde bilgiler hastayla birlikte taşınmış olur.)

İşte not alacağınız konular:

1. Tepki düzeyi: Hasta uyanık ve oryante mi? Uyanık ve oryantasyonu bozuk mu? Yoksa hastanız bilinçsiz veya tepkisiz mi?

2. Kalp atış hızı: Bilek nabzını kullanarak dakikadaki atış sayısını kontrol edin ve nabzın güçlü mü, zayıf mı, düzenli mi, düzensiz mi olduğunu not edin.

3. Solunum hızı: Hastanın dakikadaki nefes sayısını kontrol edin ve nefes alışının kolay mı yoksa zor mu olduğunu not edin.

4. Cilt belirtileri: Cilt rengine, sıcaklığına ve nemine bakın. Rengi değerlendirmek için gözün alt iç kısmı veya alt dudağın içi en iyi yerlerdir. Pembe mi yoksa soluk mu olduğunu kontrol edin.

Hasta Öyküsü Alın

Değerlendirme ve ilk yardıma katkısı olacak değerli bilgiler edinmek için hastaya sorular sorun. Örneğin, kişinin önemli ilaçlarını almayı unuttuğunu veya sıcak bir günde yeterince su içmediğini fark edebilirsiniz. Önemli konuları ele almak için aşağıdaki soruları sorun:

• Kişinin kaç yaşında olduğu ve ona hitap edebilmek için ismi

• En önemli şikayetinin ne olduğu

• Ne zaman başladığı

• Neresinde acı olduğu ve ne kadar acıttığı

• Hastanın başlıca şikâyeti hakkında ek bilgi verip veremeyeceği veya başka rahatsızlıkları olup olmadığı

• Kişinin herhangi bir şeye alerjisi olup olmadığı, hastanın alerjilere verdiği tepkiler ve  o gün herhangi bir alerjene maruz kaldılar mı? (Yiyecekler ve ilaçlar yaygın alerjenlerdir.)

• Kişinin herhangi bir ilaç kullanıp kullanmadığı (Hem reçeteli hem de reçetesiz ilaçları hakkında mümkün olduğunca fazla bilgi edinin.)

• Tedavi için bir uzmana başvurmalarını gerektiren herhangi bir tıbbi rahatsızlıkları olup olmadığı

• Daha önce de böyle hissedip hissetmediği

• Son sıvı/yiyecek alımı, son idrar/bağırsak çıkışı: Ne kadar zaman önce ve ne kadar miktardaydı?

• Olaya neyin sebep olduğu ve olaya yol açan ayrıntıları bilip bilmediği

Kendinize, tahliye kararını da içeren bir çözüm planı hazırlayın

Tahliye Kararı Vermek

Durum ciddi olduğunda, tahliye olup olmayacağınıza ve hangi araçlarla tahliye edileceğine karar vermelisiniz: Araçla, kurtarma ekipleri tarafından taşınarak veya hastayla birlikte kendi gücünüzle yürüyerek. Bu, belirli semptomlara, hastanın durumuna, kurtarma kaynaklarının mevcudiyetine ve bulunduğunuz bölgenin şehre olan uzaklığına ve diğer faktörlere bağlı olarak zor bir karar olabilir.

Hastaya hem tıbbi hem de duygusal destek sağlayın

İlk yardım ipuçları

Mümkünse, baştan ayağa muayeneyi aynı cinsiyetten birinin yapmasını sağlayın.

Birinin, gözlemleri ve hayati belirtileri yazarak size yardımcı olmasını sağlayın.

Hastaya bakımın düzenli yapılacağını temiz ve steril bir bakım olacağını söyleyerek ona moral verin.

Hastayı her zaman temiz, sıcak ve rahat tutmaya çalışın. Yardım gelmesini bekliyorsanız, barınma, beslenme ve genel hemşirelik bakımı gibi unsurlar hastanın refahını korumada kilit rol oynayacaktır.

Sıvılar yiyeceklerden daha önemlidir. Hastaya kafeinli ve şekerli içecekler vermekten kaçının.

Duygusal destek ve empati gösterin.

Hastayı bakımın tüm yönleri hakkında bilgilendirin ve tahliye kararınız hakkında düşüncelerinizi ona da söyleyin.

Her seyahatten önce ilk yardım çantanızı yeniden gözden geçirin ve eksikleriniz varsa mutlaka tamamlayın.

Hastanın nasıl olduğunu izleyin.

Bu saate kadar yaptığınız gözlemleri, uyguladığınız ilk yardım yöntemlerini ve hastaya dair edindiğiniz tüm bilgileri size yardıma gelen kurtarma ekipleri ve sağlık personeli ile eksiksiz olarak paylaşmayı da ihmal etmeyin.

Şimdiye kadar aktardıklarımız başkaları adına yapılan ve en kötü senaryolarda uygulanması gereken ilk yardım müdahaleleriydi.

Peki kendi kendimize müdahale etmemiz gerekirse?

Bu konuda doğadaki insanlar en çok kıymık batması, ayakta su toplaması, göze kaçan toz, bilek burkulması ve ufak yanıklardan şikayetçi olurlar.

Biz, en çok can sıkan ve doğada ilerlemenize engel olan su toplamasından bahsedelim isterseniz.

Öncelikle su toplamasıyla başa çıkmanın üç anahtar adımı vardır:

Su toplamasının nedenlerini öğrenin: Basınç, ısı ve nem bunların başlıca nedenleridir.

Su toplamasının oluşmasını önleyin: Ayağınıza iyi oturan botlar edinin; yürüyüş çoraplarınızın altına ince bir çorap giyin. Oluşan kabarcık görürseniz bu bölgeyi hemen bantla kapatın.

Kabarcıklar daha da kötüleşmeden önce bakımını yapın: Mümkünse içini boşaltmaktan kaçının ve patlarsa da yara gibi pansuman yapın.

Su toplamasını önlemek tamamen farkındalık ve dikkat gerektirir. Su toplaması riskini artıran faktörleri öğrendikten sonra, amacınız bu faktörleri takip edip en aza indirmek olmalıdır.

Su toplamasını önlemek için şu adımları izleyin:

Botlarınızın ayağınıza tam oturduğundan ve doğru şekilde bağlandığından emin olun: Basınç noktalarını, kaymayı veya her ikisini birden önlemek için, botlarınızı satın alırken doğru ayak numarasını seçtiğinizden emin olun.

İlk seyahatinize, aldığınız yeni botlarla ve büyük bir sırt çantasıyla çıkmayın.

Mümkünse birkaç gün o botları şehirde giyin ve biraz olsun ayağınıza uyum sağlaması için fırsat tanıyın.

Uygun çoraplar giyin: Yürüyüş yaparken en önemli kural, nemi hapseden pamuktan kaçınmaktır. Bunun yerine sentetik veya yün çorap tercih edin ve ayağınıza tam oturduğundan emin olun (Çorap çok büyükse kırışabilir; çok küçükse basınç noktaları ve çorap kayması oluşabilir). Ayrıca şunları da yapabilirsiniz:

Astar çorap giyin: Bunlar cildiniz ile ana yürüyüş çoraplarınız arasında koruyucu bir tabaka oluşturur ve nemin uzaklaştırılmasına yardımcı olabilir. Çift çoraplar da aynı işlevi görecektir.

Kuru çoraplar giyin: Yeni çoraplar, ayaklarınızın yürüyüşün başındaki düşük nem seviyesine geri dönmesini sağlar. Ayrıca, dere geçişi sırasında çoraplarınız ıslanırsa da en çok bu çoraplar işe yarar.

Yaralanan noktalarla hızlı bir şekilde başa çıkın: Yürüyüş sırasında ayaklarınızın nasıl hissettiğine dikkat edin. Rahatsız edici bir nokta hissettiğiniz anda durun ve botlarınızı ve çoraplarınızı çıkarın. Bölge hafifçe kızarsa bile, kurulayın ve tercih ettiğiniz koruma yöntemini uygulayın.

Bant: Yumuşak bir yapışkana sahip olan, ölçüye göre yırtılabilen kâğıt tıbbi bantları, kinetik bantları, bez ve sentetik tıbbi bantları mutlaka ilk yardım çantanızda bulundurun.

Ped ve jel içeren yara bandajları: Bu ürünler hem yaralı noktalarda koruma amaçlı hem de yara tedavisinde kullanılabilir.

Su toplaması nasıl tedavi edilir?

Bir su toplamasını tedavi etmek için aşağıdaki seçeneklerden birini deneyin:

Ped ve jel içeren yara bandajları: Bunlar, yaranın daha da kötüleşmesini önlemek için koruyucu bir tabaka oluşturur. Pedler yastıklama sağlar; jeller ise bölgeyi soğutarak yatıştırır.

Gerekirse kabarcığı boşaltın: Genellikle, kabarcık içindeki sıvıyı boşaltmak için kabarcığı açmaktan kaçınmalıyız. Çünkü bu şekilde bir enfeksiyon riski yaratır ve tedavi etmezsek koruma ve iyileştirmeyi ortadan kaldırmış oluruz. Ancak, boşaltılmadan bırakılamayacak kadar ağrılı olan büyük bir su kabarcığına sahipsek boşaltmak için şu adımları izlemeliyiz.

(Kabarcık kendiliğinden patlarsa, 4. ve 5. adımları izleyin.)

1. Yarayı ve çevresini antibiyotikli sabunla yıkayın.
2. Kabarcığı patlatmayı düşündüğünüz iğneyi alkol veya ısıyla sterilize edin.
3. İğneyi kabarcığın tabanına yakın bir yerden batırın.
4. Yarayı antibiyotikli merhemle gazlı bez veya yara bandı kullanarak sarın.
5. Aynı yerin tahriş olmasını önlemek için yarayı daha kalın bantla sarın

Su toplamasının enfekte olması nadir olsa da, dikkatli olmak önemlidir. Aşağıdaki belirtiler ortaya çıkarsa tıbbi yardım alın:

Kızarıklık, ağrı, iltihap veya en yakın lenf düğümüne doğru ilerleyen kırmızı çizgiler.

İyi güzel söyledin de ilk yardım çantamızda neler olmalı, ondan hiç bahsetmedin derseniz hemen onun da listesini hazırlayıp satırlarıma da son vermek isterim.

İlk yardım çantasında bulunması gerekenler:

• Flaster
• Elastik bandaj/rulo sargı bezi ve gazlı bez
• Steril göz pedi
• Büyük üçgen bandaj (askı olarak kullanılabilir)
• Soğuk kompres torbası
• Pamuk
• Yara bandı
• Steril kare gaz, yanık ya da yara içi tül bandaj
• Birkaç çift lateks içermeyen tek kullanımlık muayene eldiveni
• Yapışkan rulo bant
• Vazelin
• El dezenfektanı
• Antibiyotik merhem
• Antiseptik losyon ve mendiller
• Göz yıkama solüsyonu
• Ateş ölçer
• Steril salin solüsyonu
• Cerrahi maske
• Şırınga, plastik ilaç kabı veya kaşık
• İlk yardım kitapçığı
• Dezenfektasyon için hidrojen peroksit
• Enfeksiyon tedavisi için Batikon
• Paslanmaz makas, cımbız, çengelli iğne
• Atık poşeti
• Yanıklar ve böcek ısırmalarına karşı kullanılabilecek losyon
• Arı sokmalarına karşı amonyak
• Alerjik reaksiyonlar için ilaç
• Oda ısısında kalabilecek kişisel ilaçlar
• Düzenli kullanımı zorunlu olan ilaçların yedekleri
• Ağrıkesiciler

Unutmayın!

Doğada güvenlik sizin sorumluluğunuzdadır. Hiçbir makale veya video, bir hekimin tavsiyesinin veya profesyonel talimat ve deneyimin yerini tutamaz. İlk yardım uygulamadan önce doğru teknikleri ve güvenlik gerekliliklerini uyguladığınızdan emin olun ve buna göre hareket edin.

Bu arada ben profesyonel bir sağlıkçı değil, tam donanımlı bir şekilde kampta olmayı tercih eden bir doğaseverim.

Günün sonunda kesin kararı verecek olan hekimlerimizdir. Siz ilk adımı atın, gerisini Türk hekimlerine emanet edin.

Sevgiyle, sağlıkla kalın, doğayla baş başa kalın, hoşça kalın.

SON